Η εφηβεία θεωρείται μια κρίσιμη ηλικία, όπου συμβαίνουν σημαντικές αλλαγές στην ζωή ενός ανθρώπου. Πρόκειται για μια ηλικία αλλαγής και προσαρμογής σε νέα δεδομένα, αμφισβήτησης και αναζήτησης νέων μορφών κοινωνικοποίησης. Συγχρόνως η σωματική ανάπτυξη και οι βιολογικές αλλαγές συντελούν στη σεξουαλική αφύπνιση. Ο έφηβος καλείται, στα πλαίσια μιας παιδοκεντρικής οικογένειας, να προχωρήσει στην αυτοανακάλυψη του, να αυτονομηθεί ως προσωπικότητα και να ενταχτεί στο κόσμο των ενήλικων. Πρόκειται για μια μεταβατική ηλικία, που το παιδί – έφηβος ωριμάζει και επεξεργάζεται κοσμοθεωρίες και ερωτήματα γύρω από τη ζωή δημιουργώντας τη δική του ιδεολογία. Σχηματίζει σταθερές έξω – οικογενειακές σχέσεις με νέα πλέον κριτήρια αποδοχής και απόρριψης. Έτσι ο έφηβος σιγά – σιγά απαιτεί να έχει ελευθερία λόγου, κινήσεων και δράσης, προσπαθεί να λειτουργεί σαν ενήλικος, δε δέχεται να του φέρονται σαν παιδί και γενικά διεκδικεί την αναγνώριση του ως ξεχωριστού και αυτόνομου ατόμου. Από αυτό ακριβώς το γεγονός πηγάζουν και οι περισσότερες συγκρούσεις, διότι ο έφηβος όντας ακόμη και παιδί θέλει να συμπεριφέρεται σαν ενήλικος. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει σε αυτή την περίοδο μια ομαλή αποδοχή όλων αυτών των αλλαγών και από αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η προσαρμογή του στο νέο τρόπο ζωής και η ομαλή είσοδος στην ενήλικη ζωή.
Για αυτό το Κέντρο Πρόληψης σχεδιάζει και υλοποιεί παρεμβάσεις σε εφήβους εντός και εκτός σχολικού πλαισίου που στόχο έχουν να τους βοηθήσουν και να τους υποστηρίξουν σε όλες τις παραπάνω αλλαγές στη ζωή τους και να ενδυναμώσουν την προσωπικότητά τους. Στα βιωματικά εργαστήρια του Κέντρου Πρόληψης οι έφηβοι διαπραγματεύονται θέματα όπως αυτοεκτίμηση, συναισθήματα, άγχος, επικοινωνία με συνομηλίκους, γονείς και εκπαιδευτικούς, διαπροσωπικές σχέσεις και συγκρούσεις, κατανόηση επιρροών, λήψη αποφάσεων, εξαρτήσεις κ.ά., χωρίς να δέχονται κριτική για τις απόψεις τους μέσα σε ένα κλίμα εμπιστοσύνης κι ασφάλειας. Χρησιμοποιείται η ομαδοσυνεργατική και βιωματική μάθηση, το παιχνίδι ρόλων, η δραματοποίηση, ο κινηματογράφος κ.ά.
Βιωματικά εργαστήρια εκτός σχολικής κοινότητας
“Πρόληψη από τις εξαρτησιογόνες ουσίες στην εφηβική ηλικία”
Τα θέματα που συζητιούνται στο εργαστήρι αφορούν στην έννοια της εξάρτησης, στις μορφές της, στις αιτίες και στο ρόλο της πρόληψης. Χρησιμοποιούνται βιωματικά παιχνίδια και δίνεται η δυνατότητα τόσο για ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών, όσο και για αποσαφήνιση μύθων και στερεοτύπων σχετικά με τις εξαρτήσεις. Υλοποιείται ύστερα από αίτημα φορέων, πολιτιστικών συλλόγων, αθλητικών ομάδων κ.ά.
- Δεκέμβριος 2013, Κοινότητα Ανιχνευτών του Δεύτερου Συστήματος Δασοπροσκόπων Κιλκίς, 11 συμμετέχοντες
“Πρόληψη των εξαρτήσεων-Πρόγραμμα ομοτίμων”
Πρόγραμμα που υλοποιείται σε ήδη οργανωμένες ομάδες όπως αθλητικούς συλλόγους, κ.α. είτε σε ομάδες μαθητών που συμμετέχουν σε προγράμματα αγωγής υγείας. Το πρόγραμμα που βασίζεται στην φιλοσοφία των ομοτίμων αφορά την προσπάθεια για πρόληψη των εξαρτήσεων από την ίδια ομάδα προς την ίδια ομάδα (έφηβοι προς εφήβους) και στηρίζεται στο μοντέλο μίμησης και επιρροής συνομηλίκων. Η φιλοσοφία αυτή ορίζει ότι οι έφηβοι στην φάση αυτή που διανύουν και νιώθοντας έντονα την ανάγκη για αποδοχή και για ένταξη στις ομάδες των συνομηλίκων, αρχίζουν να απομακρύνονται από τους ενηλίκους (γονείς, εκπαιδευτικούς) και αρχίζουν να στρέφονται προς τους συνομηλίκους τους για υποστήριξη και για μοίρασμα των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν και των θεμάτων που τους προβληματίζουν. Μέσα στα θέματα αυτά εντάσσονται και θέματα που αφορούν τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.
Για να επιτευχθεί αυτό, η ομάδα στην οποία απευθυνόμαστε επιλέγει με συγκεκριμένα κριτήρια κάποιους ως εκπροσώπους/αρχηγούς, οι οποίοι εκπαιδεύονται από στελέχη πρόληψης σε θέματα εξαρτήσεων και πρόληψης. Στη συνέχεια, βασιζόμενοι στη σχέση που έχουν με την ομάδα τους και όχι στη γνώση και αξιοποιώντας την επιρροή που μπορούν να ασκήσουν, αφού η επιρροή σε αυτή τη φάση, και κυρίως των φίλων και της παρέας παίζει σημαντικό ρόλο στην λήψη αποφάσεων, αποφασίζουν και δημιουργούν μαζί με την ομάδα τους μέσα και τρόπους με τα οποία προσπαθούν να επηρεάσουν τους συνομηλίκους τους ενάντια στην χρήση ουσιών.
- Ιανουάριος-Ιούνιος 2011, 1η Κοινότητα Ανιχνευτών Προσκόπων του Κιλκίς
“Ομάδες εφήβων”
Βιωματικά εργαστήρια για εφήβους που διαπραγματεύονται θέματα όπως: εαυτός, διαφορετικότητα, σχέσεις με άλλους, σεξουαλικότητα, λήψη αποφάσεων, επιλογές, επιρροές, εξαρτήσεις, διαχείριση συναισθημάτων κ.ά. Το πρόγραμμα αλλά και η θεματολογία συνδιαμορφώνονται κάθε φορά με τους συμμετέχοντες.
- Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2007, Κιλκίς, 18 συμμετέχοντες
- Μάιος-Ιούνιος 2011, Κιλκίς, Κιλκίς, 10 συμμετέχοντες
- Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος 2011, Κιλκίς, 7 συμμετέχοντες
- Νοέμβριος -Δεκέμβριος 2012, Κιλκίς, 10 συμμετέχοντες
- Μάρτιος-Απρίλιος 2013, Αμάραντα, 14 συμμετέχοντες
Βιωματικά εργαστήρια εντός σχολικής κοινότητας
Ύστερα από αιτήματα των σχολικών μονάδων και σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς και γονείς υλοποιούνται βραχείες και μακροχρόνιες παρεμβάσεις που απευθύνονται σε μαθητές γυμνασίων και λυκείων του νομού και είναι προσαρμοσμένες στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (ανάγκες μελών σχολικής κοινότητας, ηλικία παιδιών, μέγεθος τάξης, διαθέσιμες ώρες). Η θεματολογία των εργαστηρίων ποικίλλει ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε σχολείου και τάξης. Τα πιο συχνά θέματα είναι: «Εξάρτηση από το διαδίκτυο», «Ενδοσχολική βία», «Διαχείριση πένθους», «Εξαρτήσεις». Για συμμετοχή σε αυτά οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικοί μπορούν να επικοινωνήσουν με το Κέντρο Πρόληψης. Επίσης, υλοποιούνται βραχείες παρεμβάσεις στα πλαίσια εφαρμογής προγραμμάτων αγωγής υγείας, όπως επίσης και της θεματικής εβδομάδας.
“Βραχείες παρεμβάσεις σε μαθητές γυμνασίου και λυκείου”
Από το 2016 σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης το Κέντρο Πρόληψης υλοποιεί βραχείες παρεμβάσεις (πιστοποιημένες ενημερωτικές δράσεις Αγωγής και Προαγωγής Υγείας, Φ.20.1/197987/Δ2/21-11-2016/ΥΠ.Π.Ε.Θ./Διεύθυνση Σπουδών) που απευθύνονται σε μαθητές Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξης των Γυμνασίων και Λυκείων της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς. Τα εργαστήρια πραγματοποιούνται το διάστημα Δεκέμβριος-Μάιος, πρωινές ώρες στο χώρο του Κέντρου Πρόληψης, έχουν διάρκεια 90′ λεπτών, και έχουν βιωματικό χαρακτήρα. Όσοι εκπαιδευτικοί ενδιαφέρονται να συμμετέχουν με κάποιο τμήμα τους, επικοινωνούν με το Κέντρο Πρόληψης για να ορίσουμε ημερομηνίες και ώρες. Οι εκπαιδευτικοί δεν χρειάζεται να κάνουν κάποια προετοιμασία πριν ούτε μετά την παρέμβαση. Η συμμετοχή των μαθητών είναι προαιρετική και δωρεάν. Τα εργαστήρια είναι τα εξής:
- “Ο εαυτός μου… γνωστός μα και άγνωστος συνάμα”, με θέμα την αυτοεκτίμηση
- “Εγώ και οι άλλοι… διαφορετικοί αλλά και μαζί”, με θέμα την αποδοχή της διαφορετικότητας
- “Επιλέγοντας και αποφασίζοντας“, με θέμα τη λήψη αποφάσεων
- “Αλλάζοντας…”, με θέμα τις αλλαγές
- “Άγχος… τι να κάνω με αυτό;”, με θέμα την διαχείριση του άγχους
- “Ερωφίλοι: επιθυμώ, μαθαίνω, νοιάζομαι”, με θέμα τις σχέσεις των δύο φύλων
- “Εξάρτηση: ανθρώπινη ανάγκη ή εγκλωβισμός;”,με θέμα την πρόληψη των εξαρτήσεων
“Ερωφίλοι: επιθυμώ, μαθαίνω, νοιάζομαι”
Βιωματικό εργαστήρι διάρκειας δέκα δίωρων συναντήσεων για μαθητές γυμνασίου. Στόχος του εργαστηρίου είναι η σεξουαλική αγωγή των μαθητών. Στο εργαστήριο αξιοποιείται το εκπαιδευτικό υλικό “Ερωφίλοι: επιθυμώ, μαθαίνω, νοιάζομαι”, το οποίο έχει δημιουργήσει η επιστημονική ομάδα του ΝΗΡΕΑ. Το συγκεκριμένο υλικό έχει λάβει την έγκριση του Υπουργείου (Αρ.Πρ.25152/Δ2/16-02-2015) από τη Γενική Διεύθυνση Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Διεύθυνση Σπουδών, Προγραμμάτων και Οργάνωσης Δ.Ε., Τμήμα Γ΄ Μαθητικής Μέριμνας και Σχολικής Ζωής του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων. Το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό διαμορφώθηκε σε μια προσπάθεια να ασχοληθούμε με το θέμα της σεξουαλικής αγωγής μέσα στο σχολείο καθώς η καταλληλότερη περίοδος για τη σεξουαλική εκπαίδευση είναι η αρχή της εφηβείας. Η σεξουαλικότητα και η σεξουαλική ζωή είναι θέματα καθημερινά. Κυρίως όμως είναι θέματα επιλογών, ικανοποίησης αναγκών, ποιότητας ζωής και σύνδεσης και σχέσης με άλλους ανθρώπους. Παρόλα αυτά οι συζητήσεις γύρω από τα θέματα αυτά προκαλούν στους περισσότερους αμηχανία και ντροπή, με αποτέλεσμα είτε να είναι ελάχιστες είτε να αποφεύγονται συστηματικά. Παράλληλα, στη χώρα μας διαπιστώνεται απουσία συστηματικής ενσωμάτωσης της σεξουαλικής εκπαίδευσης στο εκπαιδευτικό σύστημα. Έτσι, η σεξουαλική πληροφόρηση των εφήβων προέρχεται κυρίως από τους φίλους τους, ενώ η σεξουαλική τους εκπαίδευση χρειάζεται να προέρχεται τόσο από το σχολείο όσο και από την οικογένεια. Η πληροφόρηση από μόνη της δεν παρέχει στους εφήβους τις αναγκαίες δεξιότητες για να επιλύουν τις καθημερινές πιέσεις και συγκρούσεις. Για αυτό, στο συγκεκριμένο υλικό, χρησιμοποιώντας ατομικές και ομαδικές δραστηριότητες δίνουμε έμφαση στην εκπαίδευση σε δεξιότητες που έχουν σχέση με τα συναισθήματα, την αυτοεκτίμηση, την πίεση από τους συνομηλίκους, τη λήψη αποφάσεων, την επικοινωνία, τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα γύρω από την σεξουαλικότητα.
- Νοέμβριος 2017-Μάιος 2018, 3ο Γυμνάσιο Κιλκίς, 5 τμήματα Α΄τάξης